Ceviz (Juglans regia L.)

3IMG_20321 — **Görsel:** Şeyma Temiz, ceviz eskizi.

Ceviz (Juglans regia L.), botanikte Dicotiledoneae sınıfı Juglandales takımı, Juglandaceae familyası ve Juglans cinsinde yer alır. Juglans cinsi içerisinde 18 türden en önemlileri; Anadolu cevizi, İran cevizi ve İngiliz cevizi olarak adlandırılan J.regia’dır.
Yabani formdaki ceviz türleri dünyanın birçok yerinde yayılma göstermiştir. Ancak, cevizin ana vatanı, bazılarına göre İran’ın Ghilan bölgesi, bazılarına göre ise Çin’dir. Yakın bir geçmişe kadar ceviz yetiştiriciliğinde söz sahibi olarak Türkiye gelmekte, bunu Yunanistan, İtalya, Fransa gibi ülkeler takip etmekteydi. Fakat ceviz yetiştiriciliğine 1867’de başlayan ABD, bütün bu ülkeleri geride bırakarak ceviz yetiştiriciliği ve dış satımında en önemli ülke olmuştur.

Anadolu, cevizin ana vatanı arasında yer almıştır. Günümüzde Anadolu’da 4,5 milyon civarı ceviz ağacı vardır. Eski Anadolu uygarlıklarında Gordionda’ki Kral Midas mezarlığında ceviz ağacından yapılmış birçok mobilyaya rastlanmıştır. Konya-Süber’de ise neolitik çağlardan gelen birçok ceviz familyasına rastlanmıştır. Trabzon’daki Akçaabat’ta ise Pliyo-Kuvaterner tortularında ceviz fosilleri bulunmuştur.

Ceviz ağaçları toprak bakımından seçici olmamakla beraber,genellikle derin ve iyi drene olmuş ,taban suyu seviyesi 2,5-3 m’den yukarı olmayan, fazla su tutmayan gevşek,süzek,çakıllı, kumlu, tınlı, siltli, alüvyonlu topraklardan hoşlanır. Ceviz kirece dayanıklıdır ve alkali toprakları sever.
Cevizler toprak ve sulama suyundaki tuzluluğa aşırı derece duyarlıdırlar.Tuzluluk arttıkça verim azalır. Kök derinliğini sınırlayan tamamen killi, milli ve kum birikintileri ceviz ağaçlarının gelişme gücünü ve ağaç iriliğini sınırlayabilir.

Çeşitlerin iklim ihtiyaçları çok iyi saptanmalı ve özellikle ilkbahar geç donları yönünden risk olmamalıdır. Yüksek yaz sıcakları, kış donları, sisler, yağış miktarı, yağış zamanı ve rüzgar gibi iklim koşulları yetiştirilecek ceviz çeşidine göre önem arz etmektedir.

Bir bölgede ceviz yetiştiriciliğini sınırlayan en önemli faktörlerin başında ilkbahar ve sonbahar geç donları gelmektedir. Çok geç yapraklanan ceviz çeşitlerinde vejetasyon(Bitkinin tohumdan gelişip tekrar tohum verecek hale gelene kadar geçen dönemi) süreci kısa olduğu için, olgunlaşamayan sürgünlerin erken sonbahar donlarından zarar gördüğü de bir gerçektir. İlkbahar geç donlarından sadece dişi çiçekler değil aynı zamanda erkek çiçekler de zarar görmektedirler.

Kış soğukları bitkileri öldürecek kadar (-25 °C) olmamalıdır. 38 °C sıcaklıktan sonra güneş yanıklığı, iç büzülmesi gibi zararlar başlar. Bu nedenle -25 °C ve 38 °C ceviz ağacının yetişebileceği sıcaklık aralığını göstermektedir. Soğuklama ihtiyacı ( 800-1800 saat ) karşılanmalıdır.

Yazı ve Görsel
Şeyma Temiz

Kaynak

http://ceviz.ksu.edu.tr
http://www.globalsciencebooks.info Present Status and Future of walnut Production in Turkey
www.ito.org.tr Ceviz Sektör Araştırma Raporu